Otomatik Şanzıman Yağı Nedir? Ne Zaman Değiştirilmelidir?

Otomatik vitesli araçların şanzıman sistemindeki parçaların aşınmasını ve aşırı ısınmasını önleyen otomatik vites şanzıman yağı, vites geçişlerinin pürüzsüz gerçekleşmesini de sağlar. Eksik veya fazla olması durumunda çeşitli sorunlara yol açabilen şanzıman yağı, araç performansının önemli bir değişkeni olarak kabul edilir. 

Şanzıman Yağı otomatik vitesli araçların şanzıman sistemi için özel olarak üretilen, kayganlık ve soğutma sağlayan bir yağ türüdür. Otomatik şanzıman sistemleri, hareketli parçalardan oluşur ve bu parçalar sürtünme yaratır. Şanzıman yağı otomatik vites sisteminde meydana gelen sürtünmeyi azaltmanın yanı sıra ısıyı dağıtarak aşırı ısınmayı önler. Hidrolik basınç sağlayarak şanzımanın düzgün çalışmasına katkıda bulunur.

Aracın uzun vadede performansını koruması ve şanzımanın sorunsuz çalışması için oldukça önemli olan otomatik şanzıman yağı 60.000 ila 100.000 kilometrede bir değiştirilmelidir. Otomatik şanzıman yağı değişimi için belirtilen kilometre aralığı, aracın kullanım koşullarına bağlı olarak değişebilir.

● Yoğun şehir içi trafiği ve sık dur-kalk yapılıyorsa,

● Yokuşlu veya dağlık arazilerde sık kullanım söz konusuysa,

● Aşırı sıcak veya soğuk iklim koşulları altında araç kullanılıyorsa,

● Römork ya da ağır yük taşınıyorsa yağ daha çabuk yıpranacağı için bu koşullarda otomatik şanzıman yağı değişimi daha erken yapılmalıdır.

Aracın kullanım kılavuzunda belirtilen değişim sürelerini takip ederek ideal yağ değişim periyotlarına ulaşmak mümkün olur. Düzenli değişim şanzımanın ömrünü uzatır ve aracın sorunsuz bir şekilde çalışmasına katkı sağlar.

Yağ seviyesini ve kalitesini gözden geçirerek aracın şanzıman sisteminin sağlığını kontrol etmek için işlem yapılır. Şanzıman yağını kontrol etme adımları şu şekilde listelenebilir:

1. Motor çalıştırılır ve araç birkaç dakika boyunca rölantide bırakılarak yağ ısıtılır.

2. Şanzıman yağı seviyesinin doğru ölçülebilmesi için araç düz bir zeminde durmalıdır.

3. Kaput açılır ve genellikle kırmızı veya sarı olan şanzıman yağı çubuğu bulunur. Doğru bir ölçüm yapmak için çubuk temizlenir.

4. Daha sonra çubuğu yerine takılır ve çıkarılarak üzerindeki yağ seviyesine bakın.

5. Yağ seviyesinin çubuk üzerindeki "Full" ve "Low" işaretleri arasında olup olmadığına kontrol edilir. 

Yağın renginin yanı sıra kokusunu da incelemek önemlidir. Otomatik şanzıman yağı rengi kırmızımsı veya pembemsi olmalıdır. Koyu renkli veya yanık kokulu bir yağ, değişim zamanının geldiğine işaret eder.

Otomatik şanzıman yağı düzenli olarak değiştirilmediğinde aracın şanzıman sistemi yıpranabilir ve önemli sorunlar oluşabilir.

● Yağ eskiyip kalitesini yitirdiğinde, vites geçişleri sarsıntılı hâle gelir ve şanzıman sisteminde zorlanmalar başlar.

● Eski yağ yeterli soğutma sağlamadığından şanzımanın aşırı ısınmasına ve performans kaybına yol açabilir.

● Yağlama işlevi kaybolduğunda hareketli parçalar arasında sürtünme artar ve parçalar aşınmaya başlar.

● Şanzıman sisteminin verimli çalışmaması motorun daha fazla güç harcamasına ve yakıt tüketiminin artmasına neden olabilir.

Otomatik şanzıman yağı değişimi tüm bu sorunların önüne geçmek ve aracın uzun ömürlü olmasını sağlamak için gereklidir.

Otomatik şanzıman yağı fazla doldurulduğunda, şanzıman sisteminde mekanik ve performans odaklı sorun ortaya çıkabilir. Şanzıman içindeki yağ seviyesi üretici tarafından belirtilen sınırları aşarsa, yağın normal işlevlerini yerine getirmesi zorlaşır. Bu durum aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

● Fazla yağ şanzıman içindeki hidrolik sistemde aşırı basınca neden olur. Bu basınç sistemdeki contalara, sızdırmazlık elemanlarına ve bağlantı noktalarına zarar verebilir. Basınç zamanla contaların işlevini yitirmesine ve yağ kaçaklarına neden olabilir. Yağ kaçakları ise şanzıman performansını düşürerek uzun vadede daha ciddi arızalara yol açabilir.

● Aşırı basınç yalnızca contalar üzerinde değil, şanzımanın genel yapısında da stres yaratır. Bu durum uzun vadede sistemin metal parçalarında deformasyonlara ve sızıntılara neden olabilir. 

● Aşırı yağ, şanzıman içindeki hidrolik basıncı düzenleyen sistemleri olumsuz etkileyerek vites değişimlerinde sorunlara yol açar. Bu durum özellikle hızlanırken veya yokuş çıkarken belirginleşir.

● Dişlilerle ve diğer hareketli parçalarla yoğun şekilde temas eden yağ kolayca köpürür. Köpüren yağ yeterli viskoziteye sahip olmadığından parçaların arasındaki sürtünmeyi azaltamaz. Yağlama işlevi azaldığında dişliler ve diğer metal parçalar üzerinde daha fazla aşınma meydana gelir. 

Otomatik şanzıman yağı yalnızca kilometreye bağlı olarak değil aynı zamanda belirli zaman aralıklarında değiştirilmelidir. Otomatik şanzıman yağı değişimi her 2 ila 4 yılda bir önerilir. Araç kullanım sıklığı, çalışma koşulları ve iklim şartları bu süreyi etkileyebilir. Sıcak iklimlerde veya sürekli şehir içi trafiğinde kullanılan araçlar için yağ değişim süresi kısaltılabilir. Yağın viskozitesini ve rengini gözlemlemek, doğru değişim süresini belirlemede yardımcı olur.

Aracın marka, model ve şanzıman tipine göre değişse de küçük binek araçlara 4-6 litre arasında yağ konulur. Yağ değişimi yaparken tam kapasite boşaltılmadıysa daha az yağ gerekebilir. En doğru bilgiye ulaşmak için aracın kullanım kılavuzuna başvurulmalıdır.

Otomatik şanzıman yağının doğru miktarda olmaması aracın performansında çeşitli sorunlara yol açabilir. Otomatik şanzıman yağı eksik olursa sürüş performansında ve araçta meydana gelecek belirtiler şunlardır:

● Şanzıman yağı eksik olduğunda vites geçişleri düzgün ve yumuşak olmaz. Vites geçişlerinde sarsıntı, gecikme veya zorlanma hissedilir. Özellikle hızlanma sırasında vites değişiklikleri daha belirgin hâle gelir.

● Yeterli yağlama sağlanmadığında şanzıman parçaları arasındaki sürtünme artacağından araç içi gürültüsü de artar. Vites değiştirirken sürtünme sesi, uğultu veya tıklama gibi sesler duyulması da yağ eksikliğinin işareti olabilir.

● Şanzıman yağı sistemin soğutulmasında önemli bir rol oynar. Yağ eksik olduğunda, yeterli soğutma sağlanamaz ve şanzıman aşırı ısınabilir. Bu durumda gösterge panelinde ısınma uyarısı veren lamba yanar.

● Yeterli yağ olmadığı durumlarda, şanzımanın hidrolik basıncı azalır. Azalan basınç vites değişimlerinin gecikmesine neden olur. Hızlanmak istenildiğinde araç gerektiği gibi hızlanmayabilir veya vites geçişlerinde geç tepki verebilir.

● Bazı araçlarda, şanzıman yağı seviyesi düşük olduğunda gösterge panelinde bir uyarı ışığı yanabilir. Bu ışık yandığında şanzıman yağı seviyesini kontrol ettirmek önemlidir.

● Yağ eksikliği, şanzımanın aşırı ısınmasına ve yağın özelliklerinin bozulmasına yol açar. Eğer araç içinde yanık bir koku alıyorsanız bu yağın yetersiz olduğunu veya yağın yapısının bozulduğunu gösterebilir.

● Şanzıman yağının yetersiz olması, şanzımanın daha fazla çalışmasına ve motorun daha fazla güç harcamasına neden olabilir. Sonuç olarak yakıt tüketiminde artışa ortaya çıkar.

Otomatik şanzıman yağı kontrolü düzenli yapılırsa ve gerek görüldüğünde eksik yağ tamamlanırsa şanzımanın ömrü uzar ve aracın performansı korunur.